فقه درنگ کردن

علامه سيد محمد على حسينى

یکی از رفتارهایی که بسیاری از افراد به آن توجه نمی کنند و جدیت و عواقب آن را دست کم می گیرند که اتفاقا عواقب ناگواری در پی دارد، سرعت گیری و شتاب، خواه در قضاوت کردن و خواه در تصمیم گیری های اشتباه ، یا حتی در نوشتن توئیت های بی پروا است ، که همگی ممکن است چه در سطح افراد و چه در سطح جوامع به نتایج خطرناکی منتهی شود ، به عنوان مثال عجله در انتشار شایعات و اخبار دروغ ممکن است موجب نزاع و فرقه گرایی و بی ثباتی در امنیت و ثبات کشورها شود و با توجه به حساسیت موضوع، شرع اسلام نسبت به این امر هشدار می دهد: و انسان شرّ خود را، همانند خواسته خیر خود با عجله مى‌خواهد و انسان همواره شتابزده است، و از عجله گیری و شتابزدگی منفی بر حذر داشته شده است؛ همان گونه که پیامبر اكرم ما (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: " درنگ کردن از جانب خدا و عجله از شیطان است » شکی نیست که عجله انسان ناشی از عدم آگاهی و بی اطلاعی و نداشتن درک کافی است.«انسان از شتاب آفریده شده است، به زودى نشانه‌هاى خود را - شامل عذاب در دنیا یا در آخرت - به شما نشان مى‌دهیم، پس از من تعجیل نخواهید. از این رو راه غلبه بر شتاب، درنگ کردن و صبوری کردن است، لذا پیاکبر اکرم ما (صلوات الله علیه و آله و اصحابه ) فرمودند، هرکس از نرم خویی محروم شود، از همه ی نيکی ها محروم می گردد.

*اهمیت خویشتن داری از دیدگاه اسلام*

خداوند متعال به ما آموخته است که در زندگی عاقل و صبور باشیم و اینکه هیچ چیز بدون مطالعه و علم و محاسبه به دست نمی آید و قبل از اینکه قدمی در عمل یا گفتار خود برداریم می بایست نتایج آنها را از قبل پیش بینی کنیم ، و خداوند متعال به ما آموخته است که هر چیزی در زندگی مستلزم احتیاط و درنگ کردن است و فرمود او کسى است که آسمانها و زمین را در شش روز، آفرید; سپس بر تخت قدرت قرار گرفت، تا توجه بندگانش را به این نکته جلب کند که همه چیز را با تدبر آفریده است بی شک طمانینه و درنگ کردن ، بنده را از خطا و ظلم کردن در حق دیگران حفظ می کند، و چه بسیار است مواردی که غالباً انسان را هلاک می کنند و در چاه ندامت می افکنند اما خداوند متعال به انسان نسبت به این موضوعات هشدار داده و فرموده است: «اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد اگر فاسقى برايتان خبرى آورد نيك وارسى كنيد مبادا به نادانى گروهى را آسيب برسانيد و بعد از آنچه كرده‏ ايد پشيمان شويد ». و حتی در سطح انتشار خبرها و پخش کردن آن میان مردم، لازم است قبل از انتشار خبر صحت آن را بررسی کنند، زیرا این امر ممکن است عواقب جدی بر امنیت افراد و جوامع داشته باشد، به ویژه در دوران کنونی که با ساخت تصاویر و فیلم های دستکاری شده در شبکه های اجتماعی مواجه هستیم ، و در سال های اخیر شاهد این مورد بوده ایم، از این رو می بایست مراقبت کنیم و از خطرات این امر آگاه باشیم. بنابراین وظیفه فردی و جمعی ما این است که به این امر خاتمه دهیم و بدون تردید به نشر فساد و شایعه پراکنی ها کمک نکنیم، از این رو همانگونه که در حدیث بالا دیدیم، شتاب کردن از جانب شیطان است، از طرفی درنگ کردن صفتی است که خداوند آن را دوست دارد و از ویژگی های ایمان آن است که بنده به دنبال کسب صفاتی باشد که خداوند به آن دستور داده است، از پیامبر اکرم ما (ص) روایت شده که به اشاج بن قیس فرموده است: تو دارای دو خصلت هستی که خداوند متعال آن ها را دوست دارد: "بردباری و خویشتن داری"، که این صفت به انسان در اتخاذ تصمیم های درست کمک می کند و بازتاب سلامت و بلوغ ذهنی می باشد.

*عواقب شتاب داشتن و نحوه برخورد با آن*

اسلام چیزی را برای انسان حرام نکرده مگر اینکه برای انسان زیان آور است و جز به نفع او ،او را به امری دعوت نکرده است،چرا که عجله و شتاب داشتن یک نوع بی تدبیری است که شایسته فرد مسلمان نیست مسئولیت عواقب آن را به عهده بگیرد، بلکه مهم است که درک کنیم که ما نیازی به محتواهایی نداریم که ناشر آن بدون داشتن چشم‌انداز یا منفعت دلخواه در انتشار آن عجله کند، پس باید همه ما قبل از انجام کارهایی که منجر به فاجعه می‌شود از خود سؤال بپرسیم سپس اقدام کنیم، علاوه بر این ما در دوران فضای مجازی کنونی باید نسبت به وسوسه ها و فتنه هایی که در حال وقوع است بیشتر آگاه و با بصیرت باشیم و به عنوان افراد مومن مواظب باشیم تا بتوانیم چراغی در این بستر ظلمت و تاریک باشیم و در محتوای پوچ و گمراه کننده جامعه سهمی نداشته باشیم ، بلکه حتی می بایست افسار اعمال خود را به دست بگیریم و در ساخت و ایجاد محتوای عمیق که بدون شک در راستای افشای حقیقت، ابطال باطل، دفاع از میهن و کمک به حفظ امنیت و ثبات آن نیاز به مطالعه، تأمل و تعمق دارد سهم داشته باشیم ، باچشم انداز نیکو می توانیم به اوج برسیم و جامعه ای منسجم و یگانه به دور از هر گونه سست بنیانی و بیهوده گویی بسازیم.